2.7.56

चौपाई
মৈং জিমি কথা সুনী ভব মোচনি৷ সো প্রসংগ সুনু সুমুখি সুলোচনি৷৷
প্রথম দচ্ছ গৃহ তব অবতারা৷ সতী নাম তব রহা তুম্হারা৷৷
দচ্ছ জগ্য তব ভা অপমানা৷ তুম্হ অতি ক্রোধ তজে তব প্রানা৷৷
মম অনুচরন্হ কীন্হ মখ ভংগা৷ জানহু তুম্হ সো সকল প্রসংগা৷৷
তব অতি সোচ ভযউ মন মোরেং৷ দুখী ভযউবিযোগ প্রিয তোরেং৷৷
সুংদর বন গিরি সরিত তড়াগা৷ কৌতুক দেখত ফিরউবেরাগা৷৷
গিরি সুমের উত্তর দিসি দূরী৷ নীল সৈল এক সুন্দর ভূরী৷৷
তাসু কনকময সিখর সুহাএ৷ চারি চারু মোরে মন ভাএ৷৷
তিন্হ পর এক এক বিটপ বিসালা৷ বট পীপর পাকরী রসালা৷৷

2.6.56

चौपाई
রাম চরন সরসিজ উর রাখী৷ চলা প্রভংজন সুত বল ভাষী৷৷
উহাদূত এক মরমু জনাবা৷ রাবন কালনেমি গৃহ আবা৷৷
দসমুখ কহা মরমু তেহিং সুনা৷ পুনি পুনি কালনেমি সিরু ধুনা৷৷
দেখত তুম্হহি নগরু জেহিং জারা৷ তাসু পংথ কো রোকন পারা৷৷
ভজি রঘুপতি করু হিত আপনা৷ ছা়হু নাথ মৃষা জল্পনা৷৷
নীল কংজ তনু সুংদর স্যামা৷ হৃদযরাখু লোচনাভিরামা৷৷
মৈং তৈং মোর মূঢ়তা ত্যাগূ৷ মহা মোহ নিসি সূতত জাগূ৷৷
কাল ব্যাল কর ভচ্ছক জোঈ৷ সপনেহুসমর কি জীতিঅ সোঈ৷৷

2.5.56

चौपाई
রাম তেজ বল বুধি বিপুলাঈ৷ তব ভ্রাতহি পূেউ নয নাগর৷৷
তাসু বচন সুনি সাগর পাহীং৷ মাগত পংথ কৃপা মন মাহীং৷৷
সুনত বচন বিহসা দসসীসা৷ জৌং অসি মতি সহায কৃত কীসা৷৷
সহজ ভীরু কর বচন দৃঢ়াঈ৷ সাগর সন ঠানী মচলাঈ৷৷
মূঢ় মৃষা কা করসি বড়াঈ৷ রিপু বল বুদ্ধি থাহ মৈং পাঈ৷৷
সচিব সভীত বিভীষন জাকেং৷ বিজয বিভূতি কহাজগ তাকেং৷৷
সুনি খল বচন দূত রিস বাঢ়ী৷ সময বিচারি পত্রিকা কাঢ়ী৷৷
রামানুজ দীন্হী যহ পাতী৷ নাথ বচাই জুড়াবহু ছাতী৷৷
বিহসি বাম কর লীন্হী রাবন৷ সচিব বোলি সঠ লাগ বচাবন৷৷

2.2.56

चौपाई
জৌং কেবল পিতু আযসু তাতা৷ তৌ জনি জাহু জানি বড়ি মাতা৷৷
জৌং পিতু মাতু কহেউ বন জানা৷ তৌং কানন সত অবধ সমানা৷৷
পিতু বনদেব মাতু বনদেবী৷ খগ মৃগ চরন সরোরুহ সেবী৷৷
অংতহুউচিত নৃপহি বনবাসূ৷ বয বিলোকি হিযহোই হরাূ৷৷
বড়ভাগী বনু অবধ অভাগী৷ জো রঘুবংসতিলক তুম্হ ত্যাগী৷৷
জৌং সুত কহৌ সংগ মোহি লেহূ৷ তুম্হরে হৃদযহোই সংদেহূ৷৷
পূত পরম প্রিয তুম্হ সবহী কে৷ প্রান প্রান কে জীবন জী কে৷৷
তে তুম্হ কহহু মাতু বন জাঊ মৈং সুনি বচন বৈঠি পছিতাঊ৷

2.1.56

चौपाई
সতীং সমুঝি রঘুবীর প্রভাঊ৷ ভয বস সিব সন কীন্হ দুরাঊ৷৷
কছু ন পরীছা লীন্হি গোসাঈ৷ কীন্হ প্রনামু তুম্হারিহি নাঈ৷৷
জো তুম্হ কহা সো মৃষা ন হোঈ৷ মোরেং মন প্রতীতি অতি সোঈ৷৷
তব সংকর দেখেউ ধরি ধ্যানা৷ সতীং জো কীন্হ চরিত সব জানা৷৷
বহুরি রামমাযহি সিরু নাবা৷ প্রেরি সতিহি জেহিং ঝূ কহাবা৷৷
হরি ইচ্ছা ভাবী বলবানা৷ হৃদযবিচারত সংভু সুজানা৷৷
সতীং কীন্হ সীতা কর বেষা৷ সিব উর ভযউ বিষাদ বিসেষা৷৷
জৌং অব করউসতী সন প্রীতী৷ মিটই ভগতি পথু হোই অনীতী৷৷

1.7.56

चौपाई
मैं जिमि कथा सुनी भव मोचनि। सो प्रसंग सुनु सुमुखि सुलोचनि।।
प्रथम दच्छ गृह तव अवतारा। सती नाम तब रहा तुम्हारा।।
दच्छ जग्य तब भा अपमाना। तुम्ह अति क्रोध तजे तब प्राना।।
मम अनुचरन्ह कीन्ह मख भंगा। जानहु तुम्ह सो सकल प्रसंगा।।
तब अति सोच भयउ मन मोरें। दुखी भयउँ बियोग प्रिय तोरें।।
सुंदर बन गिरि सरित तड़ागा। कौतुक देखत फिरउँ बेरागा।।
गिरि सुमेर उत्तर दिसि दूरी। नील सैल एक सुन्दर भूरी।।
तासु कनकमय सिखर सुहाए। चारि चारु मोरे मन भाए।।
तिन्ह पर एक एक बिटप बिसाला। बट पीपर पाकरी रसाला।।

1.6.56

चौपाई
राम चरन सरसिज उर राखी। चला प्रभंजन सुत बल भाषी।।
उहाँ दूत एक मरमु जनावा। रावन कालनेमि गृह आवा।।
दसमुख कहा मरमु तेहिं सुना। पुनि पुनि कालनेमि सिरु धुना।।
देखत तुम्हहि नगरु जेहिं जारा। तासु पंथ को रोकन पारा।।
भजि रघुपति करु हित आपना। छाँड़हु नाथ मृषा जल्पना।।
नील कंज तनु सुंदर स्यामा। हृदयँ राखु लोचनाभिरामा।।
मैं तैं मोर मूढ़ता त्यागू। महा मोह निसि सूतत जागू।।
काल ब्याल कर भच्छक जोई। सपनेहुँ समर कि जीतिअ सोई।।

दोहा/सोरठा

1.5.56

चौपाई
राम तेज बल बुधि बिपुलाई। सेष सहस सत सकहिं न गाई।।
सक सर एक सोषि सत सागर। तब भ्रातहि पूँछेउ नय नागर।।
तासु बचन सुनि सागर पाहीं। मागत पंथ कृपा मन माहीं।।
सुनत बचन बिहसा दससीसा। जौं असि मति सहाय कृत कीसा।।
सहज भीरु कर बचन दृढ़ाई। सागर सन ठानी मचलाई।।
मूढ़ मृषा का करसि बड़ाई। रिपु बल बुद्धि थाह मैं पाई।।
सचिव सभीत बिभीषन जाकें। बिजय बिभूति कहाँ जग ताकें।।
सुनि खल बचन दूत रिस बाढ़ी। समय बिचारि पत्रिका काढ़ी।।
रामानुज दीन्ही यह पाती। नाथ बचाइ जुड़ावहु छाती।।

1.2.56

चौपाई
जौं केवल पितु आयसु ताता। तौ जनि जाहु जानि बड़ि माता।।
जौं पितु मातु कहेउ बन जाना। तौं कानन सत अवध समाना।।
पितु बनदेव मातु बनदेवी। खग मृग चरन सरोरुह सेवी।।
अंतहुँ उचित नृपहि बनबासू। बय बिलोकि हियँ होइ हराँसू।।
बड़भागी बनु अवध अभागी। जो रघुबंसतिलक तुम्ह त्यागी।।
जौं सुत कहौ संग मोहि लेहू। तुम्हरे हृदयँ होइ संदेहू।।
पूत परम प्रिय तुम्ह सबही के। प्रान प्रान के जीवन जी के।।
ते तुम्ह कहहु मातु बन जाऊँ। मैं सुनि बचन बैठि पछिताऊँ।।

दोहा/सोरठा

1.1.56

चौपाई
सतीं समुझि रघुबीर प्रभाऊ। भय बस सिव सन कीन्ह दुराऊ।।
कछु न परीछा लीन्हि गोसाई। कीन्ह प्रनामु तुम्हारिहि नाई।।
जो तुम्ह कहा सो मृषा न होई। मोरें मन प्रतीति अति सोई।।
तब संकर देखेउ धरि ध्याना। सतीं जो कीन्ह चरित सब जाना।।
बहुरि राममायहि सिरु नावा। प्रेरि सतिहि जेहिं झूँठ कहावा।।
हरि इच्छा भावी बलवाना। हृदयँ बिचारत संभु सुजाना।।
सतीं कीन्ह सीता कर बेषा। सिव उर भयउ बिषाद बिसेषा।।
जौं अब करउँ सती सन प्रीती। मिटइ भगति पथु होइ अनीती।।

Ramcharitmanas

56